Kök ve Ekler
Kök ve Ekler (Yapım Ekleri)
Kök: Kök, bir sözcüğün içerdiği anlamın temelini oluşturan en küçük yapı taşıdır, adeta kelimenin anlam dünyasının özünü ifade eder.
Bir kelimenin kökü, o kelimenin anlamını taşıyan ve üzerine ekler alarak yeni kelimeler oluşturulmasını sağlayan temel bölümdür. Kök, bir kelimenin anlamını anlamamıza ve kelimenin farklı formlarını ilişkilendirmemize yardımcı olur.
Sözcüğün kökü bulunurken sondan başa doğru ekler çıkarılır, kalan bölüm köktür.
ÖRNEK:
“Çalışkanlık” ile “Çal-“sözcükleri arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur. O hâlde “çalışkanlık” sözcüğünün kökü “çal-“ sözcüğü olamaz. Bu yüzden “çalışkanlık” sözcüğünün kökü “çalış-“tır.
“Selamlar” ile “sel” sözcükleri arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur. O hâlde “selamlar” sözcüğünün kökü “sel” sözcüğü olamaz. Bu yüzden “selamlar” sözcüğünün kökü “selam”dır.
balıkçı → “bal” kök olamaz → balık (kök)
“Balıkçı” ile “bal” sözcükleri arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur. O hâlde “balıkçı” sözcüğünün kökü “bal” sözcüğü olamaz. Bu yüzden “balıkçı” sözcüğünün kökü “balık”tır.
Köklerin Özellikleri:
Anlamlıdır: Kökler, bir kavramı veya nesneyi ifade eden anlamlı bir parça olarak kabul edilir. Örneğin, “evli” kelimesinin kökü olan “ev” kelimesi, “bir ailenin yaşadığı yer” anlamına gelen bir kavramı ifade eder.
Ekler alarak yeni kelime türetebilir: Kökler, ekler alarak yeni kelimeler oluşturabilir. Örneğin, kök hâlinde olan “yol” kelimesinden “yolcu,” “yolsuz” gibi kelimeler oluşturulabilir.
Türkçe, sondan eklemeli bir dildir: Bu, kelimelerin sonuna ekler eklenerek yeni kelimeler oluşturulduğu anlamına gelir. Örneğin, “ev” kelimesine “-ler” eki eklenerek “evler” kelimesi oluşturulur. Bu durumda “ev” kelimesi köktür ve “-ler” ise ektir.
vatan – daş Türk – çe söz – lük onur – lu
