Oyun Dünyası – Kontrol Noktası Metni Cevapları

MANGALA /GÖÇÜRME OYUNU

Mangala/göçürme genellikle iki kişi tarafından oynanan, bunun yanı sıra iki grubun birlikte
oynamasına da imkân sağlayan Türk strateji ve zekâ oyunudur.
Toprağa kazılan çukurlarda oynanabileceği gibi oyuna özel tasarlanmış tahtalarda da oynanabilir.
Her yaştan oyuncunun oynayabileceği bu oyunda amaç, en çok taşı toplamaktır.
Oyunda taş yerine tohum ya da tane de kullanılabilir. Oyun, oyuncu sayısına ve oyunun
çeşitlerine göre iki, üç ya da dört sıralı çukurlarda oynanabilir.
Taşlar oyunun kurallarına göre çukurlara dağıtılır ve en çok taşı toplayabilen oyuncu oyunu
kazanır. Oyunun süresi de oyunculara ve oyunun kurallarına bağlı olarak değişir.
Osmanlı Dönemi’nde özellikle saraylarda, hanlarda ve cami avlularında oynanan mangala
oyunu, sosyalleşme ve kültür paylaşımı araçlarından biri olarak görülmüştür. Bu durum, Osmanlı
Dönemi’ne ait pek çok tasvir ve resimde de izlenebilmektedir.
Bugün ise “mangala oyunu”; her yaştan oyuncunun ev, okul, kurs, geleneksel kutlama
alanları gibi farklı mekânlarda her an oynanabilmesi bakımından sosyalleşme ve kültür paylaşımı
işlevini sürdürmektedir.
Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Göçürme veya Köçürme adıyla anılan oyun Türkiye’nin pek çok
yerinde “Göçürme”, “Mankala”, “Kümelek”, “Dokuz Kuyu”, “Dokuz Taş”, “Emme”, “Kale”, “Mele”, “Hane”,
“Kuyucuk Taşı”, “Göçme” gibi farklı adlarla bilinir.
Geniş bir coğrafyada kendine yer bulan oyun; uygulayıcılarının bilişsel, duyuşsal ve motor
becerilerini geliştiren, stratejik ve yaratıcı düşünme kabiliyetini arttıran bir yapıya sahiptir.
Dünya üzerinde bu oyunun onlarca farklı çeşidi bulunmaktadır.

Genel ağdan alınmıştır.

1. Okuduğunuz metinden hareketle aşağıdaki soruları sözlü olarak cevaplayınız.

a) Aşağıdaki görsellerden hangisi mangala oyununu gösteriyor olabilir? İşaretleyiniz.

Görsellerde gösterilen 3 farklı oyun tahtası arasından mangala oyununu gösteren, ortadaki oyun tahtasıdır. Mangala oyunu için özel olarak tasarlanmış tahtada iki sıra halinde çukurlar bulunur ve bu çukurlara taşlar (veya tohumlar, taneler) yerleştirilir. Metinde de belirtildiği gibi, oyunun amacı en çok taşı toplamaktır ve ortadaki görsel bu oyun formatına tam olarak uymaktadır.

b) Mangala oyunu nasıl oynanmaktadır?

Genellikle iki kişi tarafından oynanır, ancak iki grup halinde de oynanabilir.
Oyun için özel tasarlanmış tahtalarda veya toprağa kazılan çukurlarda oynanabilir.
Oyunda taş, tohum ya da tane kullanılabilir.
Oyun sahası oyuncu sayısına ve oyun çeşidine göre iki, üç ya da dört sıralı çukurlardan oluşabilir.
Taşlar oyunun kurallarına göre çukurlara dağıtılır.
Amaç en çok taşı toplamaktır.
En çok taşı toplayan oyuncu oyunu kazanır.
Oyunun süresi oyunculara ve oyun kurallarına göre değişiklik gösterebilir.

c) Sizce mangalanın sosyalleşme ve kültür paylaşımı araçlarından biri olarak görülmesinin
sebebi nedir?

İnsanlar bir araya gelip birlikte oynayabilir.
Her yaştan insan oynayabilir.
Hem eğlenceli hem öğretici bir oyundur.
Eskiden beri (Osmanlı zamanından günümüze) topluca oynanan bir oyundur.
Evde, okulda, parklarda rahatlıkla oynanabilir.

2.

a) Metnin anahtar kelimelerini yazınız.

Mangala
Göçürme
Strateji
Zekâ oyunu
Taş/tohum/tane
Sosyalleşme
Kültür paylaşımı

b) Aşağıda anlamı verilen kelimelerin metnin anahtar kelimelerinden hangilerine ait olduğunu
yazınız.

Anlam: Yetenek ve zekâ geliştirici, belli kuralları olan, iyi vakit geçirmeye yarayan eğlence.

Zekâ oyunu

Anlam: Kişinin yatkınlık ve öğrenime bağlı olarak bir işi başarma ve bir işlemi amaca uygun
olarak sonuçlandırma yeteneği; maharet.

Strateji

3.
a) Zekâ oyunlarından hangilerini oynadınız?

Mangala
Satranç
Dokuz taş
Dama

Sudoku
Tangram
Reversi

b) Oynadığınız bir zekâ oyunundaki gözlem ve deneyimlerinizi anlatan bir konuşma yapınız.
Konuşmanızı yaparken aşağıdaki yönergelere dikkat ediniz.

• Konuşmanıza selam ve hitap cümleleri ile başlayınız.
• Sesinizi mekâna uygun olarak tüm arkadaşlarınızın duyacağı şekilde ayarlayınız.
• Konuşmanızı uygun sonlandırma ifadeleri ile bitiriniz.

“Sevgili arkadaşlarım ve değerli öğretmenim, merhaba!

Ben size satranç oyunu ile ilgili deneyimlerimi anlatmak istiyorum. Satranç oynamayı geçen yıl babamdan öğrendim. Başlarda taşları nasıl hareket ettireceğimi bile karıştırıyordum. Özellikle at’ın L şeklinde hareket etmesi bana çok ilginç gelmişti.

İlk zamanlar sürekli kaybediyordum ama hiç pes etmedim. Her oyunda yeni şeyler öğrendim. Zamanla hamleleri daha iyi düşünmeye ve rakibimin ne yapmak istediğini anlamaya başladım. Artık babamla oynarken bazen ben de kazanabiliyorum!

Satranç sayesinde daha sabırlı olmayı ve her hamleyi dikkatle düşünmeyi öğrendim. Ayrıca matematik dersinde de daha başarılı olduğumu fark ettim.

Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim. Hepinize iyi günler dilerim!”

c) Anlatımınızda güçlü ve gelişmeye açık yönlerinizi belirleyiniz. Öğretmeninizin geri bildirimleriyle bu yönlerinizi sonraki etkinliklerde geliştirmeye çalışınız.

Örnek konuşmanın değerlendirmesi:

Güçlü Yönler:

Düzgün bir selamlama ve hitap ile başlanması
Deneyimlerin sıralı ve anlaşılır şekilde anlatılması
Kişisel gelişim sürecinin açıklanması (başlangıçtan şimdiki duruma)
Oyunun kendisine kattığı faydaların belirtilmesi
Uygun bir kapanış cümlesiyle bitirilmesi
Gelişmeye Açık Yönler:

Daha fazla detay ve örnek eklenebilir
Ses tonu ve vücut dili hakkında bilgi verilmemiş
Duygular daha canlı ifade edilebilir
Dinleyicilerle daha fazla göz teması kurulabilir
Konuşma süresi biraz daha uzatılabilir

Karekodu okutarak metni dikkatlice dinleyiniz.

4. Dinlediğiniz metinden hareketle aşağıdaki soruları sözlü olarak cevaplayınız.
a) Köydeki insanların özellikleri nelerdir?

Köyde bilgelik özelliği taşıyan insanlar vardır. Herkes birbirine yardım eder, bilgi ve deneyimlerini birbirleriyle paylaşırlar. Köyün sorunlarını el birliğiyle çözerler.

b) Hikmet’in bulmacaları çözerken gösterdiği liderlik ve cesaret hakkında ne düşünüyorsunuz?

Hikmetin bulmacaları çözerken gösterdiği liderlik ve cesaret çok iyi bir şeydir. Hayatta meydana gelen değişimler, güzellikler bu şekildeki liderlik ve cesaretin sonucu olmuştur. Hikmet’in gösterdiği cesaret de onun gelişimine katkı yapmıştır.

5.

a) Dinlediğiniz metinden sınıflandırma yapabilmek için “öznellik-nesnellik, öncelik-sonralık,
gerçek-hayal ürünü” özelliklerinden birini seçiniz.

Öncelik-sonralık sınıflandırmasını seçiyorum.

b) Seçtiğiniz ölçüte göre sınıflandırma yapınız. Sınıflandırmanızı aşağıdaki tablolara yazınız.
Buna göre tablolarınızı adlandırınız.

ÖNCE:

Hikmet, önce tereddüt etti.
Hikmet, bulmacaların çok eğlenceli olduğunun farkında değildi.
Hikmet o zamana kadar bulmaca hazırlanıyordu.

SONRA:

Sonra “Ben çözerim!” dedi.
Bulmacaları çözdükten sonra bulmacaların çok eğlenceli olduğunu fark etti.
O günden sonra bulmaca hazırlamaya başladı.

c) Yaptığınız sınıflandırmadan çıkardığınız sonucu yazınız.

Hikmet’in bulmacalarla ilgili düşünce ve davranışlarında zamanla olumlu bir değişim olmuştur. Başlangıçta tereddüt eden ve bulmacaların eğlenceli olduğunu bilmeyen Hikmet, sonradan:

Özgüvenli bir şekilde “Ben çözerim!” diyerek istekli hale gelmiştir
Bulmacaların eğlenceli olduğunu keşfetmiştir
Pasif bir durumdan (sadece hazır bulmacalar çözmek) aktif bir duruma (bulmaca hazırlamak) geçmiştir

Bu sınıflandırma, insanların bir konuya karşı olan tutumlarının ve davranışlarının zaman içinde olumlu yönde değişebileceğini göstermektedir. Önce-sonra karşılaştırması, Hikmet’in bulmacalara yaklaşımındaki gelişimi net bir şekilde ortaya koymaktadır.

6. a) Verilen görseldeki kişilerden birini seçiniz. Bu kişiyi betimlemek üzere bir paragraf
planlayınız. Planınıza uygun taslak metninizi yazınız.

Planım

Giriş Bölümü:

Babaannemin kim olduğu
Kaç yaşında olduğu
Ailemdeki yeri
Gelişme Bölümü:

Fiziksel Özellikleri:
Boyu ve vücut yapısı
Saçları
Yüz özellikleri
Gözleri

Kişilik Özellikleri:
Karakteri
Torunlarına karşı tutumu
Komşularıyla ilişkileri
Yardımseverliği

Sonuç Bölümü:

Çevresindeki insanlar tarafından sevilmesi
Onun babaannem olmasından duyduğum mutluluk

Taslak Metnim

Canım Babaannem

Fotoğrafta gülümseyerek oturan kişi benim canım babaaannem Ayşe’dir. O, babamın annesi ve benim en yakın dostlarımdan biri. Babaannem 65 yaşında olmasına rağmen çok dinç ve enerjik biri.

Babaannem orta boylu ve minyon yapılı bir kadındır. Saçları kırlaşmış olsa da hep özenle taranmış ve toplu durur. Yüzündeki kırışıklıklar ona ayrı bir sevimlilik katar. En belirgin özelliği ela gözlerindeki içten parıltıdır.

Karakteri de dış görünüşü kadar güzeldir babaannemin. Her zaman güler yüzlü ve sabırlıdır. Torunlarına asla kızmaz, onları dinler ve anlamaya çalışır. Mahallemizdeki komşulara yardım etmeyi çok sever. Özellikle yaptığı nefis yemeklerden mutlaka komşulara da gönderir.

Kısacası babaannem sadece ailemizin değil, tüm mahallenin sevgilisidir. Onun gibi iyi kalpli, fedakâr ve sevgi dolu bir babaannem olduğu için kendimi çok şanslı hissediyorum.

b) Yazmayı bitirdikten sonra paragrafınızı anlatılanların uygunluğu, büyük harflerin ve
noktalama işaretlerinin kullanımı açısından gözden geçirip düzenleyiniz.

Yazıyı şu açılardan kontrol edelim:

Anlatım Uygunluğu:
Giriş, gelişme ve sonuç bölümleri plana uygun yazılmış
Betimlemeler açık ve anlaşılır
Konu bütünlüğü sağlanmış
Paragraflar arası geçiş uygun

Büyük Harflerin Kullanımı:
“Ayşe” özel ismi büyük harfle başlamış
Cümle başları büyük harfle başlamış
“Canım Babaannem” başlığı büyük harfle başlamış

Noktalama İşaretleri:
Cümle sonlarında nokta (.) kullanılmış
Ara cümlelerde virgül (,) kullanılmış
Başlık sonrası boşluk bırakılmış

Düzeltilmesi Gereken Noktalar:

Daha fazla soru için karekodu okutunuz. Karekodda paylaşılan ek çalışmayı aşağıdaki linkten indirebilirsiniz. 

Buraya Tıklayarak ek kontrol çalışmalarına ulaşabilirsiniz.