Gökyüzündeki Ateş: Kutup Işıkları Metni Cevapları Sayfa 179-180-181-182-183

Düşünelim – Tartışalım

1. Kutup ışıkları hakkında yaptığınız araştırmayı arkadaşlarınıza sununuz.

Kutup Işıkları Nedir?

Kutup ışıkları, Kuzey ve Güney Kutup bölgelerinde gökyüzünde görülen ışımalardır. Bu ışımalar, Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların Dünya’nın atmosferiyle etkileşime girmesi sonucu oluşur.

Nasıl Oluşurlar?

Güneş, sürekli olarak yüklü parçacıklar (güneş rüzgarı) yayar. Bu parçacıklar Dünya’nın atmosferine ulaştığında, atmosferdeki atomlarla çarpışır. Bu çarpışmalar sonucunda atomlar enerji kazanır ve ışık yayarak tekrar normal hallerine dönerler.

Ne Renklerde Olurlar?

Kutup ışıklarının rengi, çarpışan atomların türüne bağlıdır. Oksijen atomları yeşilimsi ve kırmızımsı ışık, azot atomları ise mavi ve mor ışık yayar. Bu nedenle kutup ışıkları genellikle yeşilimsi bir renkte görülür.

Nerede Görülebilirler?

Kutup ışıkları, en çok Kuzey ve Güney Kutup bölgelerinde görülür. Bunun sebebi, Dünya’nın manyetik alanının bu bölgelerde en güçlü olmasıdır. Ancak, bazı durumlarda orta enlemlerde de kutup ışıkları görülebilir.

Ne Zaman Görülebilirler?

Kutup ışıkları, Güneş aktivitesinin yüksek olduğu zamanlarda daha net görülür. Bu nedenle, Güneş fırtınalarının olduğu günlerde kutup ışıkları gözlemlemek için en ideal zamandır.

Kutup Işıkları Hakkında İlginç Bilgiler:

• Kutup ışıkları, Vikingler tarafından “Gökyüzünde Dans Eden Tanrıçalar” olarak adlandırılmıştır.
• Kutup ışıkları, uzaydan da görülebilir.
• Kutup ışıkları, bazı uçaklarda görsel bir engel teşkil edebilir.
• Kutup ışıkları, bilimsel araştırmalar için de önemli bir kaynaktır.

Sonuç:

Kutup ışıkları, Dünya’nın en büyüleyici doğa olaylarından biridir. Bu ışıklara şahit olmak, unutulmaz bir deneyimdir. Umarım bu sunum kutup ışıklarına ilginizi çekmiştir.

2. Kutup ışıkları hakkında yaptığınız araştırmalardan sonra kutup ışıkları ilginizi çekti mi? Neden?

Kutup ışıkları hakkında yaptığım araştırmalar beni oldukça etkiledi. Bu doğa olayının arkasındaki bilimsel prensipleri ve görsel güzelliğini öğrenmek çok ilgi çekiciydi. Özellikle kutup ışıklarının farklı renklerde oluşabilmesi ve Güneş aktivitesi ile bağlantılı olması beni şaşırttı.

Kutup ışıklarını görmeyi her zaman hayal etmişimdir. Bu muhteşem manzarayı canlı olarak görmek, ömür boyu unutamayacağım bir deneyim olacaktır. Araştırmalarım sonucunda kutup ışıkları hakkındaki bilgimi ve merakımı da oldukça geliştirdim. Bu sayede bu doğa olayına olan hayranlığım daha da arttı.

GÖKYÜZÜNDEKİ ATEŞ: KUTUP IŞIKLARI

Soğuk deniz canlıları ve deniz biyoteknolojisi ile ilgili bir kongre için Norveç’in Tromso (Tromsö) kentindeyiz. Tromso, Norveç’in kuzeyinde, küçük bir ada üzerinde bulunmasına karşın Kuzey Kutbu’na yakınlığı, donmuş gölleri, nehirleri, şelaleleri ve tundra yaşam kuşağının bitki türleri ile hayli ilgi çekici bir kent. Kuzey Kutbu’na çok yakın olması nedeniyle “Kutup Kapısı” olarak da bilinen Tromso’nün en çarpıcı özelliğiyse kutup ışıklarının görülebileceği bir noktada yer alması.

Tromso’ye ulaştıktan sonra her gece heyecanla kutup ışıklarının görünmesini bekliyoruz. Bunun için gökyüzünün bulutsuz olması ilk koşul. Yoksa kutup ışıkları oluşsa bile görülemiyor. Devamlı bulutlu olan gökyüzünün dördüncü gecemizde açacağı tahmini geliyor ve kentin dışına doğru yol alıyoruz. Meteoroloji tahminleri tutuyor ve gece on bir gibi bulutlar çekilmeye başlıyor.

Bir süre sonra gökyüzünde fosforlu yeşil renkte bir parıltı oluşuyor. Sonra bu parıltı söner gibi oluyor.

Hemen ardından daha büyük bir parıltı oluşmaya başlıyor ve bu defa gittikçe büyüyerek gökyüzünde kocaman bir yay oluşturuyor. Daha sonra bu yay genişliyor ve sanki bir perde rüzgârda dalgalanıyormuş gibi çok değişik ve karmaşık bir ışık gösterisi başlıyor. Bir süre sonra gökyüzü yeşil ışıklarla kaplanıyor.

Bilim kurgu filmlerinin de etkisiyle olsa gerek dünya dışı varlıkların gökyüzünü lazer silahlarıyla delmeye çalıştığını düşünüyoruz.

Efsanelerden Bilime

Kuzey ışıkları, insanlığın varoluşundan bu yana ilgi çekmiş doğal bir olgu. Kutup bölgelerine yakın yerlerde yaşayanların ve kutup ışıklarını görenlerin bu sıra dışı doğa olayı için ürettiği çok sayıda inanış var. Henüz bilimsel açıklamasının yapılmadığı zamanlardan kalma bu inanışlardan bazıları şöyle: Kuzey Amerika’da bu ışıkların, ölümlülerin dünyasından cennete gidecek ruhlara rehberlik eden tanrıların meşaleleri olduğuna inanılıyormuş. Avrupa’daysa kralı ve ülkesi için can veren kahraman savaşçılara ödül olarak göklerde sonsuza kadar savaşma gücü bağışlandığına inanılıyormuş. Avustralya yerlileri bu ışıkların tanrıların gökteki dansı olduğuna inanıyormuş. Bizim gittiğimiz bölgede ise eskiden orada ölen insanların ruhlarının gökyüzüne çıktığına ve kutup ışıkları göründüğünde çocuklar ellerini sallarsa gökyüzündeki ruhların onları da yanlarına alacağına inanılıyormuş.

Kutup ışıklarına “aurora” deniyor. (…) Auroralar her iki kutupta da görülebiliyor. Kuzey Kutbu’nda olanı kuzey ışıkları, Güney Kutbu’nda olanı ise güney ışıkları olarak adlandırılıyor.

Dünya’nın manyetik alanı da aurora oluşumunu doğrudan etkiler. Dünya’nın çekirdeği dev bir mıknatıs gibidir ve Dünya çevresinde bir manyetik alan yaratır. Dünya’yı çevreleyen atmosfer de Aurora oluşumunda etkilidir. Güneş’ten kopup gelen parçacıklar yeterli enerjiye sahipse atmosfere kadar ulaşıp atmosferin en dış kısmındaki atomlarla çarpışır. (…) Parçacıklar oksijen atomuyla çarpışırsa yeşil, daha yüksek tabakalardaki oksijen atomuyla çarpışırsa kırmızı, azot molekülleriyle çarpışırsa mavi, iyonlaşmamış azot atomları ile çarpışırsa mor/eflatun ışık yayar.

Auroralar, Güneş’teki patlamaların arttığı dönemlerde daha iyi görülebiliyor. (…) Kış döneminde, özellikle aralık-mart ayları arasında geceleyin gözlenebilen auroralar, gündüz çok sönük olduklarından görülemiyor.

Auroralar eskiden olduğu gibi günümüzde de ilgi çekiyor. Dünya’nın hemen hemen her yerinden insanlar kutup bölgelerine auroraları görmek için seyahat ediyor. Bizimle birlikte, o gece, Japonlar, Koreliler,

Polonyalılar, Avustralyalılar, İtalyanlar ve Portekizliler de auroraları görmek için oradaydı. “Bu kadar uzun yola ve zahmete değer mi?” derseniz cevabımız “Değer!” olacak.

Bülent GÖZCELİOĞLU

(Kısaltılmıştır.)

1. ETKİNLİK

Metindeki anlamını bilmediğiniz kelimeleri aşağıya yazınız. Bu kelimelerin anlamlarını tahmin ediniz.

Tahminlerinizin doğruluğunu sözlük kullanarak kontrol ediniz. Daha sonra bu kelimeleri cümle içinde kullanınız.

Fosfor

Tahminim: Atom numarası 15, atom ağırlığı 30,97, yoğunluğu 1,83 olan, yarı saydam, bal mumu kıvamında, karanlıkta ışıldayan, sarımsak kokulu, zehirli bir element

Cümlem: Fosfor, hafif bir sürtüşme ile alev alev yanmaya başlar.

Kongre

Tahminim: Çeşitli ülkelerden yöneticilerin, elçilerin, delegelerin katılmasıyla yapılan toplantı

Cümlem: Şehrimizde bu sene düzenlenecek olan bilim kongresine biz de katılacağız.

Tundra

Tahminim: Kutuplara yakın bölgelerin bitki örtüsü

Cümlem: Türkiye, tundra iklimine has ürünleri barındırmaz.

Manyetik alan

Tahminim: Bir mıknatısın N ucundan dışarı çıkıp dağıldıktan sonra yine toplanıp S ucundan içine giren kuvvet çizgilerinin yayılmış bulunduğu alan

Cümlem: Manyetik alan konusunu henüz işlemedik.

Zahmet

Tahminim: Eziyet

Cümlem: Çektiğin zahmetin nimetini eninde sonunda yiyeceksin.

Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. Cevaplarınızı defterinize yazınız.

1. Tromso, neden ilgi çekici bir kenttir?

Tromso’nun ilgi çekici bir kent olmasının nedenleri şunlardır:

• Kuzey Kutbu’na yakınlığı
• Donmuş gölleri, nehirleri, şelaleleri ve tundra yaşam kuşağının bitki türleri
• “Kutup Kapısı” olarak da bilinmesi
• Kutup ışıklarının görülebileceği bir noktada yer alması

2. Yazar Tromso’ye neden gitmiştir?

Soğuk deniz canlıları ve deniz biyoteknolojisi ile ilgili bir kongreye katılmak için gitmiştir.

3. Yazar, Tromso’de heyecanla neyi beklemektedir?

Kutup ışıklarını görmeyi heyecanla beklemektedir.

4. Kutup ışıklarının diğer adı nedir?

Kutup ışıklarının diğer adı: Aurora

5. Kutup ışıkları nasıl oluşur?

Güneş’ten kopup gelen yüklü parçacıkların Dünya atmosferindeki atomlarla çarpışması sonucu oluşur.

6. Geçtiğimiz çağlarda insanlar neden kutup ışıklarıyla ilgili efsaneler üretmişlerdir?

• Bilimsel açıklamaların olmaması nedeniyle
• Doğa olayını anlama ve anlamlandırma çabası
• Farklı inanç ve kültürlerin etkisi

7. Kutup ışıklarının izlenebilmesi için gereken koşullar nelerdir?

• Gökyüzünün bulutsuz olması
• Güneş aktivitesinin yüksek olması
• Kış dönemi (Aralık-Mart ayları)
• Geceleri gözlem yapılması (gündüz sönük olduklarından görülemezler)

4. ETKİNLİK

Aşağıdaki yönergeyi dikkate alarak bir masal yazınız.

• Masalınıza uygun bir başlık bulunuz.
• Masalınızda aşağıdaki kavramları kullanınız.
• Serim, düğüm, çözüm bölümlerini dikkatlice oluşturunuz.
• Yazım ve noktalama kurallarına uyunuz.
• Masalınız bittikten sonra, gerekli kontrolleri yapınız. Düzenlemeniz gereken yerler varsa düzenleyiniz.
• Masalınızı, arkadaşlarınıza okuyunuz.

Özgürlüğün Sesi

Küçük bir köyde, Elif adında meraklı bir çocuk yaşarmış. Elif, doğayı ve hayvanları çok severmiş. Özellikle de kuşları hayranlıkla izlermiş. Onların gökyüzünde süzülüşlerinde, özgürlük ve huzur bulurmuş.

Bir gün, Elif pazarda güzel bir kuş kafesi görmüş. Kafeste, rengarenk tüyleri olan ve hüzünlü bir şekilde öten bir kuş varmış. Elif’in kalbi bu kuş için sızlamış. O güzel kuşun kafeste ne işi olduğunu merak etmiş. Kafesin sahibine kuşu neden sattığını sormuş. Adam, kuşun çok güzel şarkılar söylediğini, ancak çok yaramaz olduğunu ve sürekli kafesten kaçmaya çalıştığını söylemiş.

Elif, kafesten kaçmaya çalışan kuşun özgür olmak istediğini anlamış. Kafesin fiyatını sormuş ve tüm harçlığını vererek kuşu satın almış. Eve dönerken kuşu kafesten çıkarmayı düşünmüş. Fakat kuşun ne kadar korkmuş olduğunu görünce, onu hemen kafesten çıkarmamaya karar vermiş.

Elif, kuşu evine götürmüş ve ona “Özgür” adını vermiş. Özgür, kafesteyken bile şarkılar söylemeye başlamış. Elif, Özgür’ün şarkılarını dinlerken çok mutlu oluyormuş. Bir gün Elif, Özgür’e bir plan yapmış. Onu kafesten çıkarıp, birlikte ormana götürecekmiş.

Ertesi sabah, Elif Özgür’ü kafesten çıkarmış. Özgür önce korkmuş ve Elif’in elinden uçmaya çalışmış. Fakat Elif onu nazikçe sakinleştirmiş ve ona özgür olduğunu fısıldamış. Özgür, Elif’in elinden uçmuş ve gökyüzüne süzülmüş. Elif, Özgür’ün özgürce uçmasını izlerken tarifsiz bir mutluluk hissetmiş.

O günden sonra Elif ve Özgür her gün birlikte ormana giderlermiş. Elif, Özgür’ün özgürce uçmasını ve şarkılarını dinlemeyi çok severmiş. Özgür ise Elif’in sevgisi ve özgürlüğü sayesinde çok mutlu bir kuş olmuş.

Sonraki Metne Hazırlık

• Ülkemizdeki ormanların bölgelere göre dağılımını gösteren bir harita bulunuz. Sınıfınıza getiriniz.
• Bir sonraki metnin etkinliğinde tasarlayacağınız afişte kullanmak üzere aşağıdaki malzemeleri getiriniz.

Küt uçlu makas, bir tabaka beyaz karton, keçeli kalemler, eski dergi ve gazeteler, likit yapıştırıcı.