Kültür ve Medeniyetimize Yön Verenler Ders Notları

Kültür ve Medeniyetimize Yön Verenler Ders Notları

KÜLTÜR VE MEDENİYETİMİZE YÖN VERENLER
DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
(I-II)
(Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)

KÜLTÜR VE MEDENİYETİMİZE YÖN VERENLER DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI – I

KMYV.1.1. ÜNİTE: KÜLTÜR VE MEDENİYET
KMYV.1.1.1. Kültür kavramını açıklar.
Kültürü oluşturan unsurlar (dil, tarih, din, sanat, gelenek görenek vb.) üzerinde durulur.
KMYV.1.1.2. Kültürü oluşturan unsurların birbirleriyle olan ilişkilerini kavrar.
a) Kültürel unsurlar arasındaki ilişkilerin, geleneklerin ve bir toplumun geçmişinden getirdiği
değerlerin sonraki nesillere aktarılmasındaki etkisi vurgulanır.
b) Kültürel unsurlar arasındaki ilişkilerin bir toplumun yeni değerleri ve gelenekleri
oluşturmasındaki rolüne değinilir.
KMYV.1.1.3. Kültürel mirasın korunma ve aktarılmasının önemini açıklar.
a) Bir toplumun kimliğinin oluşum sürecinde kültürel mirasın korunma ve aktarılmasının önemi vurgulanır.
b) Kültürel mirasının farkında olma ve bu mirasa sahip çıkmanın toplumların varlıklarını korumalarındaki rolüne değinilir.
KMYV.1.1.4. Medeniyet kavramını açıklar.
Medeniyeti oluşturan unsurlar (eğitim, bilim, din, hukuk, sanat, teknoloji, sanayi, ticaret vb.) üzerinde durulur.
KMYV.1.1.5. Kültür ve medeniyet kavramları arasındaki farkı açıklar.

KMYV.1.2. ÜNİTE: GÖNÜL ERLERİ: ERDEM YOLCULARI
KMYV.1.2.1. Ahmet Yesevi’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Ahmet Yesevi’nin öğretilerinin Anadolu’da İslamiyet’in kabulünde katkı sağladığı ifade edilir.
b) Ahmet Yesevi’nin düşüncelerinde yer alan “erdem”, “hikmet” ve “fazilet” kavramları üzerinde durulur.
c) Ahmet Yesevi’nin “Dîvân-ı Hikmet” adlı eserine yönelik sunum yapılması sağlanır.
KMYV.1.2.2. Ahi Evran’ın kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Ahi Evran’ın Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında üstlendiği rolün önemi vurgulanır.                                                                                 b) Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda, teşkilatlanmasında ve ticaretinin gelişmesinde Ahi Evran tarafından oluşturulan Ahilik teşkilatının önemine değinilir.
c) Ahiliğin yarattığı sosyal düzen sayesinde, Anadolu’da huzur ve güven ortamının sağlandığına değinilir.
ç) Kardeşlik, dayanışma, birbiri için fedakârlık yapma, kendisi tokken kardeşinin aç yatmasına rıza göstermeme bilincinin Ahi Evran’ın felsefesindeki önemi vurgulanır.
KMYV.1.2.3. Mevlana Celaleddin Rumi’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Mevlana’nın yaşamından ve sözlerinden hareketle “kâmil insan” olma yolunda tasavvufun önemine değinilir.
b) Mevlana’nın “Mesnevi” adlı eserinden hareketle insanın kendi iç ve dış dünyası arasındaki ilişkilerini sorgulamasının önemi üzerinde durulur.
c) Mevlana’nın ulusal ve uluslararası düzeyde tanınırlığının önemine, bunu hazırlayan altyapıya ve gerekçeye değinilir.
ç) Mevlevilikteki sema töreninin sevgi, barış, birlik ve beraberlik gibi mesajlar verdiğine değinilir.
KMYV.1.2.4. Hacı Bektaş Veli’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Hacı Bektaş Veli’nin kişiliği ve anlayışından hareketle Anadolu irfanının kaynağı ve önemi vurgulanır.
b) 13. yüzyıl Anadolu tarihinin bunalımları ve bu bunalımlara Hacı Bektaş Veli’nin sunduğu reçetelerin uygulanma pratiklerine değinilir.
c) Ahmet Yesevi’nin temellerini attığı “marifet” ve “hakikat” kavramlarını Hacı Bektaş Veli’nin sistemleştirdiğine ve hayata dâhil ettiğine değinilir.
KMYV.1.2.5. Şeyh Edebali’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Şeyh Edebali’nin Ahilik teşkilatının sistematik hâle getirilmesi ve olgunlaştırılmasındaki rolüne değinilir.
b) Şeyh Edebali’nin Ahilik teşkilatının Türk-İslam medeniyetinin gelişmesindeki katkıları ele alınır.
c) Şeyh Edebali’nin Osmanlı Devleti’nin kuruluş nazariyelerindeki rolü üzerinde durulur.
ç) Şeyh Edebali’nin “İnsanı yaşat ki devlet yaşasın.” nasihatinden hareketle Osmanlı Devleti’nin kuruluş felsefesine katkıları üzerinde durulur.

KMYV.1.3. ÜNİTE: AYDINLANMA YOLCULARI: BÜYÜK ZEKÂLARIN İZİNDEN
KMYV.1.3.1. Harizmi’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Harizmi’nin astronomi ve cebir alanındaki çalışmalarından hareketle Türk bilim tarihine
yaptığı katkılara değinilir.
b) Harizmi’nin hazırladığı ilk İslam astronomi kitabı olan “Zîc’ül Harizmi” hakkında bilgi verilir.
c) Harizmi’nin Hint sayı sistemini kullanarak sıfırı sayı sistemine dâhil ettiği, “Kitâbü’l Hisâbi’l
Hindî” adlı aritmetik kitabını yazdığına değinilir.
KMYV.1.3.2. Farabi’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Farabi’nin, Aristoteles üzerine yaptığı çalışmalarla Batı düşüncesini etkilediğine değinilir.
b) Farabi’nin siyaset felsefesi ve devlet teorileri hakkındaki eserlerinin, Türk siyasi ve toplumsal
yapısının düzenlenmesine ve gelişmesine katkı sağladığına değinilir.
c) Farabi’nin mantık, gök bilim ve müzik gibi farklı alanlarda da çalışmalara imza atan çok yönlü
bir bilim insanı olduğu vurgulanır.
ç) Öğrencilerin farklı alanlardaki potansiyellerini keşfetmelerine yönelik atölye çalışmaları,
tartışma grupları vb. etkinlikler düzenlenir.                                                                                                              KMYV.1.3.3. Biruni’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Biruni’nin dinler tarihi, astronomi, fizik, tıp, kimya, matematik, trigonometri, felsefe, etnoloji,
jeodezi, jeoloji, tarih, filoloji, coğrafya ve farmakoloji alanlarındaki eserleriyle Türk bilim
tarihine yaptığı katkılar ele alınır.
b) Biruni’nin Türkçe, Farsça, Yunanca, Arapça, Sanskritçe ve İbranice bildiği, bilim dünyasında
birçok keşfinin olduğu ve “Evrensel Dâhi” olarak anıldığı vurgulanır.
c) Batı’da Aliboron olarak tanınan Biruni’nin Sarton tarafından “tüm zamanların en büyük
bilginlerinden biri” olarak nitelendirildiği vurgulanır.
ç) Biruni’nin önemli eserleri ve keşiflerinin araştırılması ve araştırma sonuçlarının sınıfta
paylaşılması sağlanır.
KMYV.1.3.4. İbni Sina’nın kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) İbni Sina’nın Orta Çağ’da ve sonraki dönemlerde tıp bilimine büyük katkılarda bulunduğuna
değinilir.
b) İbni Sina’nın tıp biliminin yanı sıra mantık, ontoloji, epistemoloji gibi felsefi konulardaki
öğretileri ile Batı dünyasını etkilediği vurgulanır.
KMYV.1.3.5. Cezeri’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Cezeri’nin mekanik makinelerin tasarımı ve otomasyonun geliştirilmesiyle ilgili çalışmalarına
değinilir.
b) Cezeri’nin mühendislik ve mekanik alanlarına sağladığı katkı vurgulanır.
c) Cezeri’nin geliştirdiği otomatik makineler ve robotlar ile makine ve robotik biliminin temellerini
attığı ve günümüzde var olan birçok icada ilham olduğuna değinilir.
ç) Robot teknolojisinin savunma sanayi başta olmak üzere ülkemizin korunması ve gelişmesinde
oynadığı rolün önemi hakkında tartışılması sağlanır.
KMYV.1.3.6. Uluğ Bey’in kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Uluğ Bey’in astronomi alanındaki çalışmalarıyla güneş takviminin geliştirilmesine yardımcı
olduğu vurgulanır.
b) Uluğ Bey’in matematik alanındaki çalışmalarıyla cebir ve trigonometri alanlarında yeni
gelişmelere ışık tuttuğu ifade edilir.
KMYV.1.3.7. Ali Kuşçu’nun kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Ali Kuşçu’nun astronomi alanındaki çalışmalarıyla dünyanın çevresinin ve yer çekimi
gücünün daha doğru bir şekilde hesaplanmasına yardımcı olduğu, matematik alanındaki
çalışmalarıyla da cebir ve trigonometride yeni gelişmelere yol açtığına değinilir.
b) Ali Kuşçu’nun modern astronominin kurucusu kabul edilen Copernicus’i etkilediği ve
hazırladığı kataloğun kendinden sonraki dönemde Avrupa’nın önemli üniversitelerince
yayımlandığı belirtilir.
c) Ali Kuşçu’nun eserlerinin ve bilimsel yaklaşımının Osmanlı İmparatorluğu’nun bilimsel
mirasının bir parçası olarak günümüze kadar taşındığı vurgulanır.
KMYV.1.3.8. Mimar Sinan’ın kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Mimar Sinan’ın cami, hamam, köprü, medrese ve saray gibi farklı yapı türlerinin inşası
yoluyla Türk kültürünün yayılmasına ve kuşaklar arasında aktarılmasına sağladığı katkılara
değinilir.
b) Mimar Sinan’ın yalnızca mimari yapılara değil aynı zamanda kentsel mekânlara da katkı
sağladığı vurgulanır.
c) Mimar Sinan’ın camilerin çevresindeki avlular, peyzaj düzenlemeleri ve çevre tasarımlarıyla
şehirlerin estetik görünümünü şekillendirdiğine değinilir.                                                                                                                                                       ç) Mimar Sinan tarafından inşa edilen yapıların yüzyıllar geçmesine rağmen ayakta kaldığı
vurgulanır.
d) Öğrencilerin Mimar Sinan’ın mimari dehası üzerine araştırmalar yapması sağlanır.
KMYV.1.3.9. Kınalızâde Ali Efendi’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Kınalızâde Ali Efendi’nin tefsir, hadis, felsefe, hikmet, kıraât, fıkıh, matematik, astronomi,
tarih, coğrafya ve cedel (bir düşüncedeki çelişkiler hakkında ilmi tartışma) alanlarında birikim
sahibi, çok yönlü bir âlim olduğuna değinilir.
b) Kınalızâde Ali Efendi’nin devlet yönetiminde muhabbet ve sevgiye vurgu yapmasıyla öne
çıkan “Ahlâk-ı Alâî” adlı eseri tanıtılır.

KMYV.1.4. ÜNİTE: HAYATIN RUHU: KÜLTÜR VE SANAT ÖNDERLERİ
KMYV.1.4.1. Dede Korkut’un kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Dede Korkut hikâyelerinden hareketle Türk halkının düşünce yapısına, değerlerine, yaşam
tarzına ve kahramanlık anlayışlarına vurgu yapılarak Türk toplumunun köklerine değinilir.
b) Dede Korkut hikâyelerinden yola çıkılarak Türk milletinin kültürel kimliğinin korunmasının ve
geliştirilmesinin önemi ele alınır.
c) Dede Korkut hikâyelerinin Türk kültüründe var olan toplumsal değerleri, adalet anlayışını,
liderlik niteliklerini, cesareti ve sadakati gelecek nesillere aktardığının üzerinde durulur.
ç) Dede Korkut hikâyelerinde anlatılan Türk sosyal hayatı ile günümüz Türk sosyal hayatı
arasında ilişki kurulması sağlanır.
KMYV.1.4.2. Kaşgarlı Mahmud’un kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Kaşgarlı Mahmud’un “Dîvânü Lugâti’t-Türk” adlı eserinden yola çıkılarak eserin o dönemdeki
Türk toplumunun yaşam tarzı, kültürel değerleri, coğrafyası ve sosyal ilişkileri hakkında
önemli ipuçları sunduğu vurgulanır.
b) Kaşgarlı Mahmud’un çalışmalarından hareketle Türkçenin yabancı dillerin etkisinden
korunmasına yönelik girişimlerin önemi üzerinde durularak dilin millî kimliğin en önemli
koruyucu unsuru olduğu vurgulanır.
c) Türk dilinin korunmasına yönelik etkinlikler (Türkçe yazma ve okuma yarışmaları, yazar ve
şair sohbetleri vb.) düzenlenir.
KMYV.1.4.3. Nasreddin Hoca’nın kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Nasreddin Hoca’nın karakterinin ve fıkralarının, Türk halkının değerlerini, yaşam tarzını,
inançlarını ve mizahi yaklaşımını yansıttığına değinilir.
b) Nasreddin Hoca’nın fıkralarının insanların davranışlarına ve toplumsal olaylara eleştirel bir
bakış sunduğu belirtilir.
c) Nasreddin Hoca fıkralarının yalnızca Türk toplumuna tesir etmediği, Hoca’nın fıkraları
sayesinde Türk kültürünün farklı topluluklara da yayıldığına değinilir.
ç) Nasreddin Hoca fıkralarında yer alan olaylar ile günümüzde benzerlik taşıyan olayların
karşılaştırılması sağlanır.
KMYV.1.4.4. Şeyh Hamdullah’ın kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Hat sanatına yönelik temel bilgiler verilir.
b) Şeyh Hamdullah’ın yaptığı çalışmalarla Osmanlı Türk hat sanatında yaşanan köklü değişim
ve dönüşümün öncüsü olduğu ve “Reîsü’l-hattâtîn” (Hattatların Reisi) olarak anıldığı
vurgulanır.
c) Şeyh Hamdullah’ın Osmanlı Dönemi’ne ait birçok önemli eseri hat yazısı ile çoğaltması
vasıtasıyla Türk-İslam kültürünün korunmasında ve gelecek nesillere aktarılmasındaki
rolüne değinilir.                                                                                                                                                                                                                       ç) Şeyh Hamdullah’ın eserlerinin araştırılarak eserlere yönelik sunum yapılması sağlanır.
KMYV.1.4.5. Bâkî’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Bâkî’nin Kanuni Sultan Süleyman Devri’nde yaşadığı ve Sultânü’ş-Şuarâ (Şairler Sultanı)
olarak adlandırıldığı vurgulanır.
b) Bâkî’nin şiirlerinde kullandığı dilin dönemine göre sadeliği vurgulanır.
c) Bâkî’ye ait “Kanuni Mersiyesi” tanıtılır.
KMYV.1.4.6. Evliya Çelebi’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Evliya Çelebi’nin “Seyahatname” adlı eserinde Osmanlı medeniyetini ve kültürel birikimini
yansıttığı vurgulanır.
b) Seyahatname’nin Türk milletinin kültürel kimliğinin korunması ve geliştirilmesi için önemli bir
miras olduğuna değinilir.
c) Öğrencilerin yaptıkları seyahatlerde kendi izlenimlerini yansıtacak seyahatname
oluşturmalarına yönelik etkinlikler (seyahatname günlüğü tutma, seyahat resimleri çizme,
seyahat yemeklerini tarif etme vb.) düzenlenir.
KMYV.1.4.7. Buhurizade Mustafa Itri’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Itri’nin geleneksel Türk müziğine yeni form ve yapılar getirdiği ve yeni beste tarzları ile
melodik yapılar geliştirerek Türk musikisinin zenginliğini artırdığına değinilir.
b) Itri’nin müzik alanındaki eserlerinin gelecek nesillere aktarıldığı vurgulanarak bu sayede
Itri’nin Türk kültürünün korunmasında ve geliştirilmesinde üstlendiği rol üzerinde durulur.
c) Itri’nin ürettiği eserler ve yetiştirdiği öğrenciler vasıtasıyla Türk müziği geleneğinin kuşaklar
arasında aktarılmasına katkıda bulunduğuna değinilir.
KMYV.1.4.8. Hamâmîzâde İsmail Dede Efendi’nin kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Hamâmîzâde İsmail Dede Efendi’nin yeni makamlarla Türk musikisi tarihine iz bırakan büyük
bestecilerimizden biri olduğu vurgulanır.
b) Hamâmîzâde İsmail Dede Efendi’nin eserlerinde akıcı bir ezgi çeşitliliği oluşturduğu ve
gelenekten uzaklaşmadan yeni arayışlar içinde olduğuna değinilir.
c) Hamâmîzâde İsmail Dede Efendi’nin Türk musikisine sultaniyegâh, araban-kürdi, hicazbuselik, saba-buselik gibi makamları kazandırdığı belirtilir.
ç) Hamâmîzâde İsmail Dede Efendi’nin şarkı, ayin, kâr, ilahi, durak, savt, tevşih, murabba,
peşrev, semai gibi hemen her formda bestelenmiş, sanatsal değeri yüksek eserlerine
örnekler verilir.
KMYV.1.4.9. Şeker Ahmed Paşa’nın kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Şeker Ahmed Paşa’nın Türk resminin, geleneksel minyatür resim anlayışından Batılı tarzda
resim anlayışına geçmesinde oynadığı role değinilir.
b) Şeker Ahmed Paşa’nın resim sanatındaki yeteneğini Avrupa’da aldığı resim eğitimiyle
harmanlayıp, kendine özgü bir üslup geliştirerek Türk resim sanatına yaptığı katkılar
üzerinde durulur.
c) İslam felsefesi içinde yetişen Şeker Ahmed Paşa’nın, Batı düşünce sistemine yönelik eğitim
aldıktan sonra bu eğitimi geleneksel sanatın içinde yorumladığı vurgulanır.
ç) Sanatçının peyzaj ve natürmort eserlerinden hareketle sınıf içi etkinlikler (takvim, poster vb.)
yapılması ve bunların sunulması sağlanır.
KMYV.1.4.10. Namık Kemal’in kültür ve medeniyetimize sağladığı katkıları açıklar.
a) Namık Kemal’e millî duygu ve heyecanın artmasında, yeni fikirlerin oluşmasındaki rolü
sebebiyle “Vatan Şairi” denildiği belirtilir.                                                                                                                                                                                b) Namık Kemal’in gazete, roman ve tiyatro yazarlığı ile şair kimliğinin yanında Türk şiirine
“vatan, hürriyet, millet” başta olmak üzere “hak, hukuk, adalet, eşitlik, kardeşlik” gibi yeni
temalar, yeni fikirler taşıyan yönlerine de dikkat çekilerek eserlerinden örnekler sunulur.
c) Namık Kemal’in Türk edebiyatındaki ilk tarihî roman olan “Cezmi” ve ilk edebî roman olan
“İntibah” adlı eserleri kaleme aldığı üzerinde durulur.
ç) Namık Kemal’in “Vücudun mayası vatan toprağıdır.” dizesinden yola çıkılarak kompozisyon
çalışmaları yapılması sağlanır.

KÜLTÜR VE MEDENİYETİMİZE YÖN VERENLER DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI – II

Devamı 2. Sayfada…